Trong thời gian qua, được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh, khu vực KTTT, HTX trên địa bàn tỉnh Cà Mau đã có nhiều chuyển biến tích cực; nhận thức về vai trò, tầm quan trọng trong phát triển KTTT, mà nòng cốt là HTX của các cấp, các ngành và nhân dân ngày càng nâng lên; các cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển KTTT, HTX được quan tâm triển khai thực hiện; số lượng và chất lượng hoạt động của các HTX không ngừng được củng cố và ngày càng tuân thủ đúng các quy định của Luật Hợp tác xã.

Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh tham luận về “Vai trò của Hợp tác xã trong việc thực hiện Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), góp phần tích cực vào việc xây dựng nông thôn mới” tại Đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Cà Mau lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030

Trong thực hiện Chương trình mỗi xã một sản phẩm (gọi tắt là Chương trình OCOP); các HTX đã đóng vai trò là chủ thể nền tảng và hạt nhân quan trọng, qua đó góp phần tích cực và thiết thực vào công cuộc xây dựng nông thôn mới (NTM). Vai trò này được thể hiện qua các khía cạnh chính như sau: 

Một là, Tổ chức sản xuất và phát triển sản phẩm chủ lực

HTX là cầu nối liên kết nông dân, tổ chức sản xuất theo quy mô tập trung, khắc phục tình trạng nhỏ lẻ, manh mún. HTX hỗ trợ, hướng dẫn thành viên áp dụng các quy trình sản xuất tiên tiến như VietGAP, GlobalGAP, truy xuất nguồn gốc sản phẩm…, từ đó nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm cho sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn OCOP. Cùng với chính quyền địa phương, HTX xác định và phát triển các sản phẩm truyền thống, đặc trưng, có tiềm năng trở thành sản phẩm chủ lực, góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển bền vững.

Cánh đồng lúa VIETGAP của HTX Thanh Sơn, xã Vĩnh Mỹ

Hai là, Xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường

Sản phẩm OCOP được phát triển dưới sự quản lý của HTX thường có tem, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, giúp tăng thêm uy tín và khả năng cạnh tranh trên thị trường, hình thành nên thương hiệu.  HTX đẩy mạnh liên kết chuỗi giá trị, đóng vai trò hạt nhân trong việc liên kết sản xuất theo chuỗi từ khâu cung ứng vật tư đầu vào, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm, đảm bảo đầu ra ổn định và nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản. HTX chủ động tham gia các hoạt động quảng bá, hội chợ, kết nối với các kênh phân phối hiện đại (cả trực tiếp và thông qua chuyển đổi số) để mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm OCOP. 

Gạo BL9-Thanh sơn của HTX Thanh Sơn, xã Vĩnh Mỹ đạt sản phẩm OCOP 3 sao

Ba là, Góp phần xây dựng nông thôn mới bền vững

Hoạt động hiệu quả của HTX góp phần thay đổi tư duy sản xuất của nông dân, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng hiện đại, xanh và bền vững. Thông qua phát triển sản phẩm OCOP, HTX nâng cao thu nhập cho thành viên, tạo việc làm tại chỗ, góp phần giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội và thực hiện hiệu quả các tiêu chí nông thôn mới.

Với những vai trò trên, HTX trở thành lực đẩy quan trọng giúp khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế của địa phương, biến các sản phẩm đặc trưng thành sản phẩm có giá trị kinh tế cao, qua đó tạo ra diện mạo mới cho nông thôn, hướng tới mục tiêu NTM xanh, hiện đại và bền vững. 

Trong thời gian qua, Liên minh Hợp tác xã tỉnh đã tích cực tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh trong lãnh đạo, chỉ đạo về phát triển KTTT, mà nòng cốt là HTX trên địa bàn tỉnh; không ngừng chủ động, tích cực phối hợp với các Sở ngành, Mặt trận tổ quốc, Đoàn thể cấp tỉnh và các địa phương trong tổ chức triển khai thực hiện các nhiệm vụ hỗ trợ phát triển HTX để HTX có thể phát huy vai trò của mình trong thực hiện chương trình OCOP và NTM. Như: tuyên truyền phổ biến vai trò, ý nghĩa và chính sách của Chương trình OCOP; hỗ trợ thành lập mới và củng cố nâng cao chất lượng hoạt động của HTX; tư vấn cho các HTX xác định sản phẩm chủ lực, xây dựng phương án chủ động tổ chức sản xuất gắn với thiết kế mẫu bao bì, tem nhãn, thủ tục hồ sơ đăng ký chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu sản phẩm, bảo hộ sở hữu trí tuệ và truy xuất nguồn gốc sản phẩm; hỗ trợ vốn vay từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX tỉnh để các HTX tiếp cận vốn mở rộng liên kết, đầu tư phát triển sản xuất... Toàn tỉnh hiện có 129 sản phẩm của 53 HTX được công nhận OCOP 3 sao, 4 sao. Điển hình một số sản phẩm như: Tôm khô – HTX Tân Phát Lợi; Tôm giòn chất lượng cao, Chà bông tôm, Khô lù đù một nắng, Yến hủ – HTX nông sản sạch số 1 Bạc Liêu; Bánh phồng tôm - HTX Thành Đạt, HTX Cái bát, HTX Hàng Vịnh  Năm Căn; Gạo BL9 - HTX Thanh Sơn; Gạo sạch Lúa tôm – HTX Ông Muộn; Gạo RVT - HTX Chí Phải, Gạo 1 bụi - HTX Nông nghiệp Hồng Dân;  Túi xách làm từ cây bồn bồn – HTX Hà Nguyên; sản phẩm từ da cá sấu – HTX Hoa Nam... Ngoài ra, còn hơn 50 sản phẩm tiềm năng của các HTX đang chuẩn hóa, hoàn thiện để tham gia đánh giá sản phẩm OCOP.

Sản phẩm OCOP của các HTX tại Hội nghị kết nối, tiêu thụ sản phẩm

do Liên minh Hợp tác xã tỉnh tổ chức

Cùng với đó, Liên minh Hợp tác xã tỉnh tiếp tục quan tâm đào tạo, nâng cao trình độ, năng lực quản lý, điều hành của cán bộ HTX; đặc biệt tìm đầu ra cho sản phẩm OCOP và các sản phẩm tiềm năng của các HTX, thông qua các hoạt động kết nối giới thiệu, quảng bá và xúc tiến thương mại. Cụ thể:

- Hàng năm, Liên minh Hợp tác xã tỉnh đã hỗ trợ cho các HTX tham gia các Hội chợ xúc tiến thương mại cho khu vực KTTT, HTX do Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tổ chức; Giới thiệu sản phẩm tại các Hội nghị, Hội thảo, Hội chợ do Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, Cụm Thi đua, các tỉnh, thành trong khu vực và tỉnh Ninh Bình tổ chức.

- Tổ chức các Hội nghị xúc tiến và ký kết chương trình phối hợp với trên 10 Liên minh Hợp tác xã các tỉnh, thành (Tỉnh Ninh Bình, Thừa Thiên Huế, Hà Tĩnh, Tây Ninh, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Cần Thơ…) giúp HTX trực tiếp gặp gỡ, trao đổi, giới thiệu và ký kết hợp tác trong liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm của nhau, đến nay đã có 15 HTX của tỉnh Cà Mau ký kết với trên 20 HTX ngoài tỉnh như: HTX Tân Huy Hoàng; HTX Nông sản số 1, HTX Thành Đạt, HTX Ba Mến, HTX Ba Đình,…

- Giới thiệu cho các HTX liên hệ, kết nối với các điểm trưng bày, giới thiệu và bán sản phẩm OCOP trên địa bàn các địa phương, với các cửa hàng Bách hóa xanh, WinMart, siêu thị trong tỉnh để đặt gian hàng trưng bày, ký gửi, giới thiệu và tiêu thụ sản phẩm.

Thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại do Liên minh Hợp tác xã tỉnh hỗ trợ đã giúp cho nhiều HTX thực hiện kết nối giao thương, tìm kiếm đối tác, thị trường tiêu thụ sản phẩm, các sản phẩm của HTX tỉnh nhà đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước; nhiều HTX đã tăng được sản lượng hàng hóa tiêu thụ, mở rộng năng lực sản xuất; điển hình là HTX Tân Huy Hoàng, HTX Ba Đình, HTX Ba Mến, HTX 8/3, HTX Cái Bát, HTX Hàng Vịnh Năm Căn… tăng từ 20 – 30% so với trước khi tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại, đặc biệt có một số HTX tăng trên 50%, như: HTX nuôi tôm công nghệ cao Thành Đạt, HTX Nông sản số 1 Bạc Liêu,...

Bên cạnh những thuận lợi và kết quả đạt được; Các HTX vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế cần được quan tâm hỗ trợ, như:

- Hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối tiêu thụ sản phẩm OCOP của các HTX chưa thường xuyên, nguồn lực hỗ trợ còn hạn chế. Sản phẩm OCOP của HTX tuy đã có nhưng chưa nhiều, phần lớn mới đạt 3 sao, chủ yếu là gạo và thủy sản; mẫu mã, bao bì còn đơn điệu, thiếu câu chuyện văn hóa đặc trưng; sản lượng và chất lượng chưa ổn định, khó đáp ứng đơn hàng lớn và mở rộng thị trường.

Năng lực nội tại của nhiều HTX còn yếu, nhất là về quản trị, tài chính và ứng dụng công nghệ. Nhận thức về Chương trình OCOP của đội ngũ lãnh đạo HTX chưa sâu; một số HTX còn trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, chưa chủ động đổi mới, phát triển sản phẩm. Hoạt động OCOP mới tập trung ở lĩnh vực nông nghiệp, trong khi tiểu thủ công nghiệp, du lịch nông thôn, làng nghề vẫn còn hạn chế, chưa hình thành được mô hình lan tỏa.

Để HTX tỉnh Cà Mau tiếp tục phát huy vai trò trong thực hiện Chương trình OCOP, góp phần xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu; Liên minh Hợp tác xã tỉnh tiếp tục tập trung một số nhiệm vụ, giải pháp sau:

- Tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền về mục tiêu, ý nghĩa và giá trị của Chương trình OCOP, nâng cao nhận thức và tư duy cho các HTX trong phát huy nội lực, xây dựng thương hiệu, khai thác giá trị văn hóa và tài nguyên bản địa. Đồng thời, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản trị, quản lý chất lượng, sở hữu trí tuệ, truy xuất nguồn gốc và ứng dụng chuyển đổi số, giúp các HTX nâng cao năng lực cạnh tranh, tự tin hội nhập và mở rộng thị trường.

- Đẩy mạnh quảng bá và xúc tiến thương mại sản phẩm OCOP thông qua hội chợ các cấp, đa dạng hóa hình thức tiêu thụ, tăng cường ứng dụng chuyển đổi số, tham gia các sàn thương mại điện tử và kênh bán hàng hiện đại nhằm lan tỏa hình ảnh, nâng cao giá trị và thương hiệu sản phẩm OCOP tỉnh. Đồng thời, xây dựng các chuỗi phân phối riêng, đẩy mạnh kết nối cung – cầu ngay từ khâu sản xuất để gắn kết sản xuất với thị trường, thúc đẩy tiêu dùng bền vững cho sản phẩm OCOP.

- Tham mưu, hoàn thiện cơ chế, chính sách và huy động nguồn lực hỗ trợ trực tiếp cho các Hợp tác xã tham gia Chương trình OCOP, nhằm xây dựng và phát triển sản phẩm đặc trưng của tỉnh. Đồng thời, đổi mới mô hình tổ chức sản xuất theo hướng liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác và người dân, trong đó doanh nghiệp và HTX giữ vai trò nòng cốt trong định hướng sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng thương hiệu và tiêu thụ sản phẩm OCOP.

- Phối hợp cùng Cấp ủy, chính quyền cấp xã quan tâm việc tổ chức, củng cố phát triển HTX; bảo đảm các địa bàn sản xuất OCOP trọng điểm đều có hộ nông dân tham gia liên kết HTX.  Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên trong việc tuyên truyền, giám sát và vận động nhân dân tham gia phát triển HTX, xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP gắn với phong trào thi đua “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh.”

Hợp tác xã thực sự là chủ thể then chốt trong hành trình OCOP, là cầu nối vững chắc giữa người nông dân với thị trường hiện đại, là động lực để khơi dậy tiềm năng bản địa và gia tăng giá trị sản phẩm. Việc phát huy tối đa vai trò của HTX không chỉ đảm bảo sự thành công của Chương trình OCOP mà còn là yếu tố quyết định để tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới của tỉnh nhà./.

BN