Khát vọng đổi đời từ những vùng đất khó
Chương trình Mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (Chương trình) và miền núi giai đoạn 2021-2030 đã tạo luồng sinh khí mới cho các vùng miền núi còn nhiều khó khăn. Không chỉ xây dựng hạ tầng, Chương trình còn khơi dậy tinh thần, ý chí, tư duy, giúp đồng bào chủ động vươn lên, tạo lập sinh kế bền vững và đẩy nhanh công cuộc xóa đói giảm nghèo.
Tỉnh Khánh Hòa hiện có 371 hợp tác xã, 1 liên hiệp hợp tác xã, 7 quỹ tín dụng nhân dân và 1.012 tổ hợp tác hoạt động trong các lĩnh vực nông nghiệp, thủy sản, diêm nghiệp, giao thông vận tải, công nghiệp, xây dựng và tiểu thủ công nghiệp.
Nhiều hợp tác xã đã chủ động ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong sản xuất, đưa sản phẩm nông sản đặc sản của tỉnh lên sàn thương mại điện tử, kết nối trực tiếp với người tiêu dùng, mở rộng thị trường ngoài tỉnh và hướng đến xuất khẩu.
Nhiều sản phẩm của các HTX vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh Khánh Hòa được đưa vào siêu thị
Tọa lạc tại thôn Bố Lang, xã Nam Khánh Vĩnh (Khánh Hòa), HTX Nông nghiệp xanh Sơn Thái ra đời từ tâm huyết của những người con địa phương với mong muốn xây dựng một nền nông nghiệp bền vững, gắn kết cộng đồng và tạo sinh kế ổn định cho bà con đồng bào DTTS. Trong điều kiện khí hậu ôn hòa, đất đai màu mỡ, HTX đã khai thác lợi thế tự nhiên, kết hợp với phương pháp canh tác hiện đại để đưa ra thị trường những sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao, an toàn, đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của người tiêu dùng.
Ông Hà Ben - Giám đốc HTX Nông nghiệp xanh Sơn Thái chia sẻ: Với sự hỗ trợ kỹ thuật, tập huấn từ HTX, nông dân từng bước tiếp cận phương pháp sản xuất an toàn, hạn chế sử dụng hóa chất, hướng đến mô hình nông nghiệp hữu cơ, thân thiện môi trường. Qua đó, bà con không chỉ nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm mà còn gìn giữ được sự cân bằng sinh thái và bản sắc văn hóa gắn với nông nghiệp địa phương…
Nhiều HTX đã chủ động kết nối nông sản với sàn thương mại điện tử, siêu thị và hệ thống bán lẻ hiện đại, giúp sản phẩm có đầu ra ổn định và giá bán cao hơn.
Từ vùng miền núi cao xã Tam Hợp (Nghệ An), nơi kinh tế còn nhiều khó khăn, HTX nông dược Tĩnh Sáng Đường đang trở thành một điểm sáng nhờ hành trình khác biệt: kết hợp tri thức bản địa với công nghệ hiện đại để phát triển cây dược liệu. Câu chuyện khởi nghiệp của ba anh em người Thái - Lá Văn Duy, Lá Văn Cường và Lá Văn Khôi không chỉ là nỗ lực thoát nghèo, mà còn là minh chứng cho hướng đi bền vững của kinh tế nông nghiệp miền núi.
Hai người anh trai đồng lòng, góp đất, góp sức và cùng nhau xây dựng HTX vào tháng 4/2022. Con đường ấy không dễ: thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm tổ chức sản xuất hiện đại, khó vận động người dân liên kết. Nhưng chính sự đoàn kết của gia đình và sự đồng lòng của chính quyền địa phương đã tạo nên những nền móng đầu tiên.
Đến nay, HTX đã hình thành hệ sinh thái sản xuất - chế biến - phân phối gồm: vùng dược liệu hơn 20 ha, hai phòng khám Đông y do anh Khôi phụ trách, hai cửa hàng sản phẩm và hàng chục hộ dân liên kết bền vững. Toàn bộ quy trình được đầu tư đồng bộ máy sấy nhiệt, máy sấy lạnh, máy nấu cao, máy nghiền bột, máy ép màng, máy khử khuẩn… giúp sản phẩm đạt chuẩn chất lượng cao.
Không chỉ mang lại thu nhập ổn định cho thành viên HTX, mô hình còn tạo sinh kế mới cho người dân. Hàng chục hộ dân tham gia trồng dược liệu và nuôi ong tự nhiên có thể thu về từ 40 - 80 triệu đồng mỗi năm. Nhiều gia đình trước đây chỉ trông vào cây keo nay đã có hướng đi hiệu quả hơn.
Trong khu xưởng 500 m², các thiết bị hiện đại được tích hợp vào phần mềm quản lý: theo dõi nhiệt độ máy sấy, quản lý nồi nấu cao, kiểm soát công đoạn sấy lạnh và đóng gói tự động. Nhờ số hóa quy trình, HTX dễ dàng truy xuất nguồn gốc, đánh giá chất lượng theo từng lô hàng, từng ngày thu hoạch.
Tất cả sản phẩm đều được gắn mã QR, chỉ cần quét, khách hàng biết toàn bộ hành trình từ cây giống đến sản phẩm cuối cùng. Đây là điều kiện quan trọng để HTX đưa hàng vào các siêu thị, cửa hàng đặc sản ở Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh, thành khác.
Không dừng lại ở sản xuất, Tĩnh Sáng Đường sớm tiếp cận thị trường trực tuyến. HTX xây dựng website, fanpage, kênh TikTok, hệ thống livestream bán hàng, đồng thời triển khai mô hình cộng tác viên online trên toàn quốc. Nhờ đó, doanh thu thương mại điện tử chiếm tới 70% tổng doanh thu, một con số hiếm thấy ở các HTX miền núi.
Hiện, HTX có 40 điểm ký gửi và 5 đại lý tại Quế Phong, Quỳ Châu, Thái Hòa cũ, Diễn Châu và các phường đô thị tại TP Vinh cũ, cùng hàng trăm cộng tác viên bán hàng trên môi trường số. Việc tiếp cận khách hàng không còn giới hạn bởi địa lý, chỉ bằng một cú nhấp chuột, sản phẩm từ Tam Hợp có thể đến tay người tiêu dùng cả nước.
Anh Lá Văn Duy, chia sẻ: “Chuyển đổi số giúp chúng tôi rút ngắn khoảng cách giữa miền núi và đô thị. Chỉ cần điện thoại và mạng Internet, người dân vùng cao có thể bán sản phẩm đi khắp mọi miền”.
Nhờ chiến lược này, 5 sản phẩm của HTX đã đạt OCOP 3 sao và nhanh chóng lan tỏa trên thị trường. Nhiều dòng sản phẩm bột, trà túi lọc, mật ong… đang hoàn thiện hồ sơ OCOP năm tới, hứa hẹn mở rộng quy mô thương mại.
Khoa học công nghệ, nền tảng để các HTX phát triển bền vững
Những HTX như Nông nghiệp xanh Sơn Thái (Khánh Hoà), Tĩnh Sáng Đường (Nghệ An) là minh chứng rằng công nghệ không chỉ dành cho đô thị mà có thể làm thay đổi cả những vùng đất khó. Khi người nông dân làm chủ công nghệ, họ không chỉ thoát nghèo mà còn tự tin bước vào nền kinh tế tri thức.
Hệ thống công nghệ chế biến sản phẩm của HTX Tĩnh Sáng Đường (Nghệ An).
Ông Trịnh Minh Hoàng, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa cho biết: Dù đạt được nhiều kết quả, các HTX và THT ở miền núi vẫn còn đối mặt không ít khó khăn. Phần lớn đơn vị có quy mô nhỏ, ít thành viên, sức lan tỏa chưa cao. Để khoa học, công nghệ trở thành đòn bẩy cho sự phát triển trong giai đoạn mới cần huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội, ngân sách nhà nước đóng vai trò hỗ trợ chương trình, đề án và nhiệm vụ khoa học, công nghệ phù hợp với lợi thế của địa phương. Vì vậy, thời gian tới, Liên minh HTX tỉnh sẽ tiếp tục phối hợp với ngành chức năng hỗ trợ tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc để tạo thuận lợi tốt nhất cho các HTX, THT phát triển.
Tính đến ngày 30/11/2025, cả nước có 34.848 hợp tác xã, 147 liên hiệp hợp tác xã và 72.747 tổ hợp tác, thu hút hơn 6,17 triệu thành viên. Các hợp tác xã hiện phải đối mặt với 5 khó khăn lớn: hạn chế về tài chính, hạ tầng công nghệ, năng lực quản lý, chiến lược phát triển và khả năng tiếp cận thị trường.
Hiện mức độ chuyển đổi số của các hợp tác xã cả nước đạt trung bình 32%; trong đó, 13,6% số hợp tác xã đã hoàn tất chuyển đổi số, 50% số hợp tác xã đang triển khai và 36,4% số hợp tác xã chưa thực hiện chuyển đổi số. Để tháo gỡ, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đề xuất thiết lập các chương trình hỗ trợ tài chính dài hạn từ Chính phủ, đơn giản hóa thủ tục vay vốn, mở rộng kết nối với các nguồn vốn tư nhân và quốc tế.
Ông Phạm Hồng Thái, Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam khẳng định, trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là xu thế tất yếu mà đã trở thành yếu tố quyết định sự phát triển vượt bậc của mỗi quốc gia.
Vì vậy, đổi mới sáng tạo, đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là việc làm cấp thiết hiện nay.
Việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ cho các hợp tác xã miền núi không chỉ là giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế mà còn góp phần quan trọng vào thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững.
TM (ST Theo – Tạp chí kinh tế nông thôn)
