Vào những ngày đầu thành lập, Hợp tác xã loay hoay với việc vận động hộ nông dân tham gia, rồi tìm đơn vị cung ứng vật tư nông nghiệp, bao tiêu sản phẩm cho thành viên, trong khi Hợp tác xã chỉ được xã Khánh Bình Tây Bắc hỗ trợ 1 triệu đồng, nên gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với tinh thần đoàn kết, dám nghĩ, dám làm, bám sát thời cơ, nên sau gần 2 năm đi vào hoạt động, số lượng thành viên không ngừng tăng qua từng năm.

Nếu ban đầu thành lập chỉ có 27 thành viên tham gia, góp vốn được 139 triệu đồng, đến năm 2015 tăng lên có 37 thành viên, với số vốn góp được 150 triệu đồng. Ðầu năm 2016, Hợp tác xã đã có 47 thành viên, góp vốn 200 triệu đồng, với diện tích sản xuất khoảng 100 ha. Đến nay, tổng số có 65 thành viên với diện tích sản xuất 112 ha.

Luật Hợp tác xã 2023 ra đời, lãnh đạo các cấp quyết tâm xây dựng lại mô hình Hợp tác xã theo hướng đi hoàn toàn mới. Hợp tác xã Kinh Dớn được hỗ trợ thành lập với mục tiêu, nhiệm vụ: (1) Nâng cao nhận thức của người dân về Hợp tác xã kiểu mới; (2) Tổ chức sản xuất thống nhất thời vụ, giống, vật tư, quy trình kỹ thuật canh tác (3) Nâng cao hiệu quả kinh tế; thu nhập và đời sống của người dân (4) Thực hiện xây dựng nông thôn mới.

Mô hình của Hợp tác xã Kinh Dớn cũng là một trong những điểm sáng tiêu biểu trong quá trình tỉnh Cà Mau thực hiện Ðề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp” của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, góp phần quan trọng vào mục tiêu xóa đói giảm nghèo cho người dân địa phương.

Cà Mau không chỉ được biết đến là “đất mũi” tận cùng Tổ quốc, nơi rừng và biển giao hòa, mà còn là vùng sản xuất lúa – tôm nổi tiếng cả nước. Những năm qua, tỉnh tích cực triển khai các mô hình canh tác bền vững, thân thiện với môi trường, nâng cao giá trị sản phẩm và cải thiện sinh kế cho nông dân.

Nhìn vào mô hình của Hợp tác xã Kinh Dớn có thể thấy rõ vai trò trung tâm của Hợp tác xã trong việc tổ chức sản xuất, từ khâu tập huấn kỹ thuật, quản lý quy trình, đến kết nối thị trường. Hợp tác xã không chỉ là “người đại diện” của nông dân mà còn là cầu nối với doanh nghiệp và các chương trình hỗ trợ của Nhà nước, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, Liên minh Hợp tác xã tỉnh Cà Mau.

(Mô hình lúa sinh thái của Hợp tác xã)

Quá trình sản xuất lúa gồm 3 công đoạn: sản phẩm dịch vụ đầu vào (giống, phân bón, thuốc BVTV, kỹ thuật canh tác); quá trình sản xuất; dịch vụ đầu ra (thu hoạch, thu mua, chế biến, tiêu thụ). Công đoạn đầu và công đoạn cuối từ trước giờ chủ yếu do doanh nghiệp kiểm soát và quyết định. Người nông dân không tự làm chủ được quá trình sản xuất, không kiểm soát được chất lượng sản phẩm làm ra từ đó thường xuyên xảy ra tình trạng mua vật tư đầu vào với giá cao, chất lượng không được đảm bảo đồng đều; sản phẩm sản xuất luôn bị ép giá. Người nông dân muốn hưởng được quyền lợi cao nhất thì bắt buộc họ phải làm chủ được cả 3 công đoạn sản xuất.

Hợp tác xã đã xác định phải liên kết giữa các thành viên trong Hợp tác xã là khâu đầu tiên trong chuỗi giá trị sản xuất để nâng cao năng lực sản xuất và giá trị lúa hàng hoá cho người nông dân; gắn sản xuất nông nghiệp với tiêu thụ nông sản thông qua mối liên kết giữa nông dân với Hợp tác xã, giữa doanh nghiệp thu mua, chế biến với Hợp tác xã được thực hiện chặt chẽ và hiệu quả. Người nông dân từng bước làm chủ cả 3 công đoạn trong chuỗi giá trị, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm từ đó giá trị sản phẩm làm ra được nâng lên.

Bên cạnh đó, Hợp tác xã nhận thấy nhu cầu liên kết giữa nông dân với Hợp tác xã, giữa Hợp tác xã với doanh nghiệp đầu vào, đầu ra là hết sức cần thiết. Đặc biệt, trong sản xuất theo chuỗi phải có sự gắn kết, doanh nghiệp phải tham gia ngay từ đầu của quá trình sản xuất, tổ chức tập huấn khoa học kỹ thuật cho nông dân, giám sát thực hiện các quy trình để cho ra sản phẩm đồng đều về chất lượng, an toàn thực phẩm, truy nguyên được nguồn gốc.

Thông qua xây dựng chuỗi giá trị, Hợp tác xã sẽ cung cấp dịch vụ đầu vào cho thành viên Hợp tác xã với giá thấp nhất và đảm bảo đầu ra cho sản phẩm của Hợp tác xã với giá bán cao nhất, thay vì phải qua các khâu trung gian làm tăng giá đầu vào và hạ giá thành sản phẩm cuối cùng. Việc xây dựng chuỗi giá trị gắn với xây dựng Hợp tác xã cũng giúp cho các thành viên trong Hợp tác xã có tiếng nói mạnh mẽ hơn, có năng lực đàm phán trong giao dịch với đối tác.

Với nhận thức đó, trong thời gian qua, Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Kinh Dớn đã tổ chức liên kết sản xuất, tiêu thụ từ đầu vào đến đầu ra thông qua các hợp đồng liên kết “4 nhà”, mạnh dạn áp dụng các tiến bộ khoa học – kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp; sử dụng giống xác nhận 1, áp dụng quy trình sản xuất “3 Giảm 3 Tăng”, áp dụng IPM vào quản lý đồng ruộng, tiếp nhận chuyển giao quy trình nhân nuôi nấm xanh trừ sâu cuốn lá và rầy nâu trên đồng ruộng. Ngoài ra Hợp tác xã cử cán bộ đi tham gia lớp kỹ thuật thực hành sản xuất lúa giống cấp xác nhận phục vụ thành viên. Vào mỗi vụ sản xuất, Hợp tác xã triển khai lịch thời vụ theo khuyến cáo của các ngành chức năng phù hợp với điều kiện của địa phương. Thực hiện liên kết sản xuất theo chuỗi từ đầu vào đến đầu ra thông qua các hợp đồng được ký vào đầu mỗi vụ sản xuất.

HTX Kinh Dớn đạt hiệu quả kinh tế và môi trường nhờ sản xuất theo chuỗi

Đến nay, Hợp tác xã ký kết được 4 hợp đồng với Trung tâm giống nông nghiệp tỉnh Cà Mau, Công ty cổ phần phân bón và hóa chất Cần Thơ, Tập đoàn ADAMA cung ứng đầu vào  phục vụ sản xuất lúa với giá trị hợp đồng giao dịch trên 02 tỷ đồng.

Về tiêu thụ lúa đầu ra, Hợp tác xã ký kết được 7 hợp đồng với Công ty cổ phần XNK Ngọc Quang Phát, DNTN Phúc Hải, Đại lý Thúy Hằng,…tổng giá trị gần 60 tỷ đồng.

Thông qua việc cung ứng và tiêu thụ tập trung người nông dân được hưởng lợi rất nhiều từ chất lượng vật tư hàng hoá đầu vào được đảm bảo, giá rẻ do không qua nhiều trung gian qua đó giúp nông dân giảm được chi phí sản xuất. Sản phẩm lúa sản xuất ra luôn được doanh nghiệp thu mua toàn bộ, đặc biệt nông dân là thành viên Hợp tác xã luôn được doanh nghiệp ưu đãi thêm 100 đồng/kg lúa tươi.

Cũng thông qua sự hợp tác, liên kết, Hợp tác xã tham gia thực hiện dự án ICMP/GIZ (Đức) về thí điểm mô hình Đối tác công tư (PPP) thành viên và nông dân được tham gia tập huấn kỹ thuật, tiếp cận được các tiến bộ khoa học – kỹ thuật, Hợp tác xã được hỗ trợ mua sắm trang thiết bị phục vụ sản xuất (bình phun xịt, máy đo ẩm độ). Dự án ICMP thực hiện trên diện tích 200 ha, với 132 hộ nông dân tham gia, nông dân và thành viên tham gia dự án được tấp huấn kiến thức về canh tác lúa (giảm chi phí, tăng lợi nhuận). Kết thúc dự án nông dân áp dụng được nhiều kiến thức, tiến bộ khoa học – kỹ thuật vào canh tác lúa, chất lượng lúa sản xuất ra tốt hơn trước, sản phẩm có đầu ra ổn định, giá tốt; thu nhập của thành viên Hợp tác xã qua các năm đều tăng (giá vật tư đầu vào thấp).

Hợp tác xã đã tự sản xuất nấm xanh trừ sâu cuốn lá và rây nâu nông dân tiết kiệm được chi phí mua thuốc bảo vệ thực vật, lúa bán được giá tốt), bình quân lợi nhuận thành viên tăng từ 13 triệu đồng/ha/vụ trước đây, nay tăng lên 18 triệu đồng/ha/vụ. Hợp tác xã đã hỗ trợ, giải quyết được việc làm cho nhiều hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn (hộ nghèo, hộ cận nghèo) từ đó giúp họ vươn lên thoát nghèo có đời sống ổn định. Những người lao động không có việc làm trước đây từ khi tham gia lao động cho Hợp tác xã thu nhập ổn định (thu nhập bình quân của người lao động từ 2,5 đến 3 triệu đồng/người/tháng). Đến hết năm 2017, có 04 hộ nghèo vươn lên thoát nghèo, có cuộc sống ổn định.

Xây dựng thương hiệu

Rút kinh nghiệm và xây dựng chiến lược mới, Hợp tác xã quán triệt thành viên làm ăn phải có trách nhiệm, giữ chữ tín, không được bội tín. Khi đã thống nhất giá bán hợp đồng với các công ty thì phải giữ lời chứ không được bán ra ngoài HTX, dù thương lái mua cao hơn. Từ đó, tạo được uy tín, lòng tin đối với các công ty bao tiêu sản xuất cho HTX.

Với tinh thần đó, Hợp tác xã ngày càng tạo được uy tín và lòng tin với nhiều đối tác quan trọng, cung cấp dịch vụ vật tư sản xuất đầu vào cũng như thu mua sản phẩm đầu ra ổn định, tạo tiền đề cho Hợp tác xã phát triển bền vững trong nhiều năm sau đó.

Không chỉ chú trọng sản xuất, Hợp tác xã còn xây dựng trụ sở hoạt động khang trang, đầy đủ sân phơi, nhà kho, văn phòng làm việc, cửa hàng mua bán vật tư... Nhờ đầu tư đầy đủ, bàn bản, HTX ngày càng tạo dựng được uy tín và lòng tin với nhiều đối tác. Từ đó, vấn đề vốn đầu tư sản xuất đầu vụ không còn phải lo lắng nữa, việc đó đã được các đơn vị đối tác lo hết. Các công ty vật tư đầu vào thì bán chịu giá gốc cho thành viên, còn đơn vị bao tiêu đầu ra sản phẩm đầu tư vốn sản xuất đầu vụ cho thành viên 2-3 triệu đồng/ha nên thành viên phấn khởi, yên tâm sản xuất, giữ uy tín, trách nhiệm với HTX và các đơn vị đối tác.

Từ thành công của Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Kinh Dớn, nhiều nông dân đến xin tham gia vào Hợp tác xã. Số lượng thành viên từ đó tăng lên qua từng năm, đến nay, HTX Kinh Dớn có 67 thành viên và diện tích sản xuất tăng lên 112 ha.

Hợp tác xã Kinh Dớn ngoài việc tạo công ăn việc làm; phúc lợi, góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống của thành viên và lao động trong Hợp tác xã và một phận nông dân tại địa phương; góp phần thực hiện tiêu chí số 13 trong xây dựng nông thôn mới ở địa phương. Đồng thời, Hợp tác xã hoạt động có hiệu quả đã giúp mang lại lòng tin cho người dân về Hợp tác xã kiểu mới, góp phần tạo sức lan tỏa. Nhiều xã cũng bắt đầu thành lập Hợp tác xã gắn kết người nông dân lại, đem lại hiệu ứng lan rộng về mô hình Hợp tác xã “kiểu mới”.

Qua đó, Hợp tác xã nhận thức được rằng, chỉ có thông qua việc tổ chức hoạt động Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới đa dịch vụ theo chuỗi giá trị, liên kết, hợp tác “4 nhà”, liên kết chặt chẽ, thật tâm có trách nhiệm, xuất phát từ lợi ích của thành viên, bảo đảo hài hoà lợi ích của đối tác thì mới đem lại hiệu quả thật sự cho Hợp tác xã, tạo uy tín, lợi thế để vượt qua khó khăn, mặc cảm, niềm tin để tiếp tục phát triển chuỗi liên kết một cách hiệu quả.

Theo: NT